ارزش افزوده مقداری است که در هر مرحله از تولید یا خدمات رسانی به ارزش کالا یا خدمت اضافه می‌شود. مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات غیرمستقیم است که بر اساس ارزش افزوده در هر مرحله از زنجیره تولید یا خدمات رسانی وضع می‌شود. این مالیات در نهایت توسط مصرف کننده پرداخت می‌شود و فروشنده نهایی مسئول جمع آوری و پرداخت آن به دولت است.
ایده مالیات بر ارزش افزوده برای اولین بار توسط فون زیمنس، یک بازرگان آلمانی، در سال ۱۹۱۸ مطرح شد. اما اولین کشوری که این مالیات را اجرا کرد فرانسه بود که در سال ۱۹۵۴ مالیات بر ارزش افزوده را به عنوان یک مالیات جایگزین بر روی تولید و خدمات وارد کرد. بعد از آن، بسیاری از کشورهای اروپایی و دیگر قسمت‌های جهان این مالیات را پذیرفتند و امروزه بیش از ۱۶۰ کشور از این مالیات استفاده می‌کنند.
در ایران، لایحه مالیات بر ارزش افزوده برای اولین بار در سال ۱۳۶۶ به مجلس شورای اسلامی ارائه شد اما به دلیل مشکلات اقتصادی ناشی از جنگ تحمیلی و سیاست تثبیت قیمت‌ها، دولت این لایحه را از مجلس پس گرفت. در سال ۱۳۸۵، دولت دوباره این لایحه را به مجلس ارائه کرد و پس از بررسی‌ها و تغییرات، در سال ۱۳۸۶ به تصویب رسید و از سال ۱۳۸۷ اجرایی شد. نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ایران در حال حاضر ۹ درصد است و برخی از کالاها و خدمات از این مالیات معاف هستند.
مفهموم ارزش افزوده به این معنی است که یک کالا یا خدمات در طول مراحل تولید و عرضه، ارزش پولی بیشتری پیدا می‌کند. مثلاً اگر یک نانوایی آرد، آب و نمک را بخرد و با آن‌ها نان درست کند، ارزش نان بیشتر از مجموع ارزش مواد اولیه‌اش خواهد بود. این افزایش ارزش را می‌توان ارزش افزوده نامید.
مالیات بر ارزش افزوده یا VAT نیز مالیاتی است که بر اساس میزان ارزش افزوده در هر مرحله از زنجیره تولید و عرضه کالا و خدمات، از زمان تولید تا نهایی و ارائه شدن محصول، اعمال می‌شود. این مالیات به دولت کمک می‌کند تا منابع مالی برای ارائه خدمات عمومی و اجتماعی به شهروندان تأمین کند.
انواع مختلف مالیات بر ارزش افزوده بستگی به نرخ، محاسبه و معافیت های آن دارد. برخی از انواع مالیات بر ارزش افزوده عبارتند از
بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده، برخی از کالاها و خدمات به دلایل مختلف از پرداخت این مالیات معاف شده‌اند. برخی از این کالاها و خدمات عبارتند از
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به این صورت است که فروشنده می‌بایست مبلغ مالیات را از خریدار دریافت کند و خریدار می‌بایست مبلغ مالیات را به فروشنده پرداخت کند. سپس فروشنده می‌تواند مالیاتی که پرداخت کرده است را از مالیاتی که دریافت کرده است کم کند و تفاوت را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت کند.
فرمول محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به شکل زیر است
مالیات بر ارزش افزوده = بهای کالا + (بهای کالا × نرخ مالیات بر ارزش افزوده)
برای مثال، اگر قیمت یک کالا 100 هزار تومان باشد و نرخ مالیات بر ارزش افزوده 9 درصد باشد، محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به این صورت خواهد بود
مالیات بر ارزش افزوده = 100000 + (100000 × 0.09) = 109000
بنابراین، خریدار باید 109 هزار تومان به فروشنده بپردازد و فروشنده باید 9 هزار تومان را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت کند.
به طور کلی، مودیان مالیاتی مکلف هستند که اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده و مالیات و عوارض متعلقه را حداکثر تا ۱۵ روز پس از پایان هر فصل به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم کنند. این مهلت برای دوره بهار ۱۴۰۲ تا پایان روز شنبه ۱۵ تیر ۱۴۰۲ است. اما ممکن است به دلیل شرایط خاص مانند شیوع ویروس کرونا، مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی تمدید شود. بنابراین، بهتر است که از طریق سایت سازمان امور مالیاتی کشور tax.gov.ir یا شماره تلفن ۱۵۱۵ از آخرین اطلاعیه‌ها در این زمینه مطلع شوید.
برای تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده، شما باید به سامانه یکپارچه مالیات بر ارزش افزوده به آدرس my.tax.gov.ir مراجعه کنید و با نام کاربری و رمز عبور خود وارد شوید. سپس باید نوع اظهارنامه، سال عملکرد و دوره مالیاتی را انتخاب کنید و اطلاعات مربوط به خریدها، فروش‌ها، واردات و صادرات خود را وارد کنید. در نهایت، باید مبلغ مالیات و عوارض ارزش افزوده را محاسبه و پرداخت کنید و اظهارنامه خود را تایید و ارسال کنید.
اگر شما مودی مالیات بر ارزش افزوده هستید، باید اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مقرر به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنید. در غیر این صورت، ممکن است مشمول جرایم مختلفی شوید. برای مثال
از شما همراهان عزیز ممنونم که من را تا اینجای مقاله همراهی کردین.
میخواهم به مهم ترین سوالاتی که شما عزیزان از آکادمی دکتر مژگان مدحج پرسیدین پاسخ دهم.
همانطور که در بالای مقاله گفتم مفهموم ارزش افزوده به این معنی است که یک کالا یا خدمات در طول مراحل تولید و عرضه، ارزش پولی بیشتری پیدا می‌کند.
